Projekt LEADER+

Szczegóły: Opublikowano: 18 styczeń 2015

Leader w Polsce i w Europie

Inicjatywa Wspólnotowa – Leader

Leader+ Na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku zrodziła się w krajach Unii Europejskiej inicjatywa pod nazwą Leader, która miała za zadanie złagodzenie problemów związanych ze zmianami zachodzącymi na terenach wiejskich. Intensyfikacja produkcji rolniczej pociągnęła za sobą zmniejszenie liczby gospodarstw rolnych, ograniczenie zatrudnienia w rolnictwie oraz rozszerzający się proces migracji ludności do miast i stopniowe wyludnianie się obszarów wiejskich. Opracowany w krajach unijnych program Leader został oparty na nowatorskim podejściu, zakładającym szerokie zaangażowanie mieszkańców obszarów wiejskich, lokalnych instytucji i organizacji. Program ten miał pomóc we wdrażaniu zrównoważonej strategii rozwoju obszarów wiejskich.
Istota programu o nazwie LEADER zawarta jest w samej nazwie, która stanowi akronim wyrażenia pochodzącego z języka francuskiego i oznacza „ powiązania pomiędzy działaniami na rzecz rozwoju gospodarczego obszarów wiejskich” ( Liaison Entre Actions de Development de L`Economie Rurale). Działania w ramach tego programu rozpoczęły się w 1991 r i zostały zaprojektowane na cztery lata. W efekcie z programu Leader I skorzystało 149 Lokalnych Grup Działania ( LGD), które wykorzystały 413 mln ECU. Najwięcej środków przypadło LGD w Hiszpanii, które skonsumowały prawie 30 % tej kwoty( 120 mln ECU). Drugim dużym beneficjentem była Francja ( 65 mln ), a trzecim Włochy( 55 mln). W związku z tym, że program Leader I zakończył się sukcesem, Komisja Europejska postanowiła go kontynuować w latach 1994 – 1999 jako program Leader II. Drugi Leader upowszechniał doświadczenia na większym obszarze Unii i objął połowę obszarów wiejskich UE. Inicjatywa ta była wdrożona przez 906 Lokalnych Grup Działania i 92 tzw. „ wspólne organizacje”, które skupiały swoje wysiłki wokół jednego problemu i terytorialny aspekt ich oddziaływania miał mniejsze znaczenie. Budżet programu Leader II był bardzo znaczny i wynosił 1795 mld ECU.

Zarówno Leader I , jak i Leader II pozostawiły pozytywny wizerunek i przekonanie, że takie działania na rzecz obszarów wiejskich powinny być kontynuowane i pogłębione. W roku 2000 rozpoczęła się kolejna edycja inicjatywy pod nazwą Leader +, w której mogą brać udział wszystkie obszary wiejskie UE, a jako główny cel ustalono wdrażanie nowatorskich strategii rozwoju obszarów wiejskich. Program ten zachęca do stosowania eksperymentalnych i innowacyjnych metod działania, skierowany jest na działania związane z zachowaniem i wzbogaceniem dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, wsparcia dla przedsiębiorczości w celu tworzenia miejsc pracy oraz poprawienia zdolności organizacyjnych lokalnych społeczności. Leader + przewiduje trzy rodzaje działań:

Działanie I – Wsparcie dla realizacji zintegrowanych strategii rozwoju terytorialnego, o charakterze pilotażowym, opartych o oddolne podejście i partnerstwo lokalne;
Działanie II – Wsparcie współpracy między regionami i międzynarodowej;
Działanie III – Budowanie sieci wszystkich obszarów wiejskich w UE, zarówno będących beneficjentami Programu, jak i nie, oraz wszystkich działających na rzecz ich rozwoju.

Komisja Europejska wyznaczyła cztery tematy, które stanowią priorytety dla Wspólnoty i dla każdego LGD, w związku z czym powinny być uwzględnione w strategiach i wymaga, by przynajmniej jeden z tych priorytetów był realizowany. Do nich zalicza się:

Wykorzystanie nowych technologii oraz know – how w celu poprawy konkurencyjności produktów i usług na obszarach wiejskich;
Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich;
Podnoszenie wartości lokalnych produktów, a w szczególności poprzez ułatwianie drobnym producentom dostępu do rynku poprzez wspólne działania;
Wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych, w tym potencjału obszarów objętych programem Natura 2000.

Najbardziej popularny okazał się temat dotyczący wykorzystania zasobów naturalnych i kulturowych ( 34 % ). Całkowity budżet programu Leader + na lata 2000 – 2006 wyniósł 5 046 mln EUR. Podobnie jak w ramach programu Leader I największym beneficjentem programu Leader + jest Hiszpania. Obecnie po 15 latach wdrażania Inicjatywy Wspólnotowej Leader w „starych" krajach członkowskich UE funkcjonuje 893 LGD.

Leader w Polsce (od 2004 roku)

Program był realizowany w dwóch schematach. Celem Schematu I było tworzenie Lokalnych Grup Działania, które dokonywały oceny możliwości rozwojowych terenów wiejskich. W ramach schematu zrealizowano działania szkoleniowe, informacyjne oraz doradcze, służące zaangażowaniu mieszkańców w proces przygotowania koncepcji rozwoju obszarów wiejskich i tworzenia partnerstw publiczno – prywatnych.

Schemat II służył wdrażaniu Zintegrowanych Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich opracowanych przez LGD w I Schemacie. W ramach schematu Lokalne Grupy Działania uzyskały wsparcie dla działań wielosektorowych, uwzględniających rozwój turystyki, ochrony oraz promocji środowiska naturalnego, krajobrazu i zasobów historyczno – kulturowych, popularyzację i rozwój produkcji wyrobów regionalnych a także działań szkoleniowych.

O wsparcie w ramach Schematu II mogły ubiegać się jedynie LGD zarejestrowane w formie fundacji lub stowarzyszenia. Drugim wymogiem było takie uformowanie zarządu, w którym 50 % osób wskazano przez partnerów społecznych i gospodarczych, co miało zapewnić znaczący wpływ tych środowisk na kształtowanie obecnego i przyszłego oblicza obszarów wiejskich.

Wdrażanie inicjatywy Leader w Polsce do chwili obecnej miało charakter pilotażowy, którego głównym zadaniem było kompleksowe przygotowanie społeczności lokalnych do pełnego wykorzystania tego podejścia w nowym okresie programowania w latach 2007 – 2013.